Ekosystemy na całym świecie są zagrożone. Lasy, łąki, mokradła, tereny uprawne i jeziora - wszystkie naturalne obszary, od których zależy istnienie ludzkości, zbliżają się do punktu krytycznego. W Światowy Dzień Środowiska 2024 skupiamy się na odbudowie ekosystemów lądowych, zatrzymaniu pustynnienia oraz budowaniu odporności na suszę pod hasłem “Nasza ziemia. Nasza przyszłość. Jesteśmy Re:Generacją”.
Sukces odtworzenia ekosystemów lądowych wymaga od nas wykorzystania wiedzy, determinacji i ambicji wszystkich pokoleń. Możemy być generacją, które wreszcie zawrze pokój z ziemią. Możemy być Re:Generacją.
Susza, pustynnienie i degradacja lądow stanowią coraz większe zagrożenie dla planety i ludzi
- Ponad 2 miliardy hektarów lądów na świecie jest zdegradowane - to niemal obszar wielkości Indii i Federacji Rosyjskiej razem wziętych!
- Co roku około 12 milionów hektarów ziemi ulega degradacji, wpływając na dostawy żywności i wody na całym świecie.
- Każdego roku skutki susz dotykają bezpośrednio aż 55 milionów osób, co czyni je najpoważniejszym zagrożeniem dla produkcji żywności w niemal każdej części świata.
Degradacja niegdyś produktywnej ziemi dotyka najmocniej tych najmniej uprzywilejowanych
- Degradacja ziemi dotyka 3,2 miliarda ludzi, czyli 40% populacji świata. Najbardziej szkodzi tym, którzy są najmniej przygotowani do poradzenia sobie z jej skutkami: społecznościom wiejskim, drobnym rolnikom i ubogim.
- Degradacja gleby może zmniejszyć globalną produktywność rolno-spożywczą o 12%, powodując wzrost cen żywności do 2040 roku o nawet 30%.
- Podczas, gdy kryzys klimatyczny się pogłębia, do 2030 roku susza, degradacja ziemi i pustynnienie mogą zmusić 135 milionów ludzi do migracji. Kryzys zagraża prawom człowieka do życia, zdrowia, żywności, wody i zdrowego środowiska.
- Młodzi ludzie są częścią coraz liczniejszej kategorii migrantów przymusowych zwanych „przemieszczonymi ekologicznie” - to ci, którzy są zmuszeni do opuszczenia swojej ziemi z powodu degradacji środowiska.
- W niestabilnych regionach degradacja lądów może podsycać konflikty i przemoc ze względu na rywalizację o rzadkie zasoby między różnymi grupami społecznymi.
Globalna gospodarka zmaga się z ciężarem skutków suszy i degradacji ziemi
- Szacuje się, że do 2050 roku stracimy ok. 10 bilionów dolarów w światowym produkcie krajowym brutto, jeśli usługi ekosystemowe nadal będą się pogarszać.
- Każdego roku tracimy z powodu suszy i pustynnienia 12 milionów hektarów ziemi zdolnych do produkcji 20 milionów ton zbóż, co prowadzi do braku bezpieczeństwa żywnościowego dla milionów ludzi.
- Degradacja ziemi może zakłócać naturalne procesy Ziemi, powodując erozję gleby i braki w czystej wodzie. Jest także siłą napędową kryzysu, który pcha milion gatunków do wyginięcia.
Zmiany klimatyczne pogłębiają pustynnienie i degradację ziemi, zwiększając częstotliwość i nasilenie susz, upałów i pożarów
- Z kolei wylesianie i degradacja gleby napędzają zmiany klimatyczne poprzez niszczenie lasów, obszarów suchych i łąk, które są głównymi magazynami cząsteczek węgla, które ocieplają planetę.
- Rolnictwo jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do degradacji ziemi. Rozwój rolnictwa doprowadził do wylesiania lub przekształcenia ok. 70% łąk i 50% sawann na całym świecie.
Musimy odtworzyć uszkodzone ekosystemy, aby przeciwdziałać pustynnieniu i degradacji ziemi
- Każdy dolar zainwestowany w przywracanie ekosystemów - proces zatrzymywania i odwracania degradacji - przynosi nawet do 30 dolarów w usługach ekosystemowych i pomaga światu osiągnąć Cele Zrównoważonego Rozwoju - plan ludzkości na lepszą przyszłość.
- Przywrócenie 15% przekształconej ziemi we właściwych miejscach może pomóc w uniknięciu 60% spodziewanych wyginięć gatunków.
- Konserwacja i przywracanie ekosystemów mogą pomóc w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym i katastrofom związanym z klimatem poprzez ożywienie pełnej zdolności lasów, torfowisk, obszarów suchych, mokradeł i rzek do magazynowania węgla, redukcję emisji gazów cieplarnianych i absorpcję skutków katastrof.
- Miasta zajmują mniej niż 1% powierzchni Ziemi, ale są domem dla ponad połowy jej ludności. Są potężną siłą w globalnym ekosystemie, odpowiadając za około 75% globalnego wykorzystania zasobów i energii; produkują więcej niż połowę globalnych odpadów; i co najmniej 60% emisji gazów cieplarnianych. Miasta mogą odegrać ogromną rolę w wysiłkach na rzecz odnowy ziemi i budowania odporności na suszę.
W ostatnich latach na świecie odnotowano znaczący postęp w wysiłkach na rzecz odnowy zdegradowanych ekosystemów
- Kraje podejmują postępy w realizacji swoich zobowiązań w ramach ONZ-owskiej Dekady Odtwarzania Ekosystemów, globalnej inicjatywy mającej na celu ożywienie zniszczonych przestrzeni naturalnych. Kraje zobowiązały się odtworzyć 1 miliard hektarów zdegradowanej ziemi i złożyć podobne zobowiązania dotyczące obszarów morskich i przybrzeżnych.
- Obecnie od 765 milionów do 1 miliarda hektarów zostało przeznaczonych do odtworzenia. Prawie połowa obszaru tego obszaru znajduje się w Afryce subsaharyjskiej, z istotnymi zobowiązaniami również w Azji i Ameryce Łacińskiej.
- Flagowe inicjatywy ONZ-owskiej Dekady Odtwarzania Ekosystemów już pokazują szeroki zakres korzyści środowiskowych, jakie przynosi regeneracja ekosystemów, w tym zwiększenie ich produktywności, sekwestrację węgla i zachowanie bioróżnorodności.
- Ramowa Umowa o Bioróżnorodności Kunming-Montréal, przełomowy pakt ochrony przyrody podpisany w 2022 roku, ma na celu przywrócenie co najmniej 30% zdegradowanych ekosystemów lądowych, wodnych śródlądowych, morskich i przybrzeżnych do 2030 roku.
Światowy Dzień Środowiska jest okazją do zwrócenia uwagi na rozwiązania dotyczące suszy, pustynnienia i degradacji ziemi
- Od 1973 roku Światowy Dzień Środowiska (WED) zwraca uwagę na istotne kwestie środowiskowe. Dzień ten pomógł skłonić rządy, przedsiębiorstwa, grupy społeczeństwa obywatelskiego i jednostki do podjęcia działań i rozwiązania tych wyzwań.
- WED 2024 jest organizowany przez Królestwo Arabii Saudyjskiej, skupiając się na odnowie ziemi, zatrzymywaniu pustynnienia i budowaniu odporności na suszę.
- Program ONZ ds. Środowiska (UNEP) jest inicjatorem WED, który jest obchodzony corocznie 5 czerwca. W Polsce oficjalne obchody organizowane są przez UNEP/GRID-Warszawa, realizującego misję UNEP w Polsce.
Ludność rdzenna, kobiety i młodzież odgrywają ważną rolę w ożywianiu zdegradowanych ekosystemów oraz przeciwdziałaniu degradacji ziemi, pustynnieniu i suszy
- Społeczności rdzenne są cichymi bohaterami ochrony środowiska. 36% pozostałych nienaruszonych lasów znajduje się na ziemiach rdzennych ludów, a zarządzane przez nich ekosystemy mają tendencję do mniejszej degradacji.
- W krajach rozwijających się kobiety stanowią 45% rolniczej siły roboczej, od 20% w Ameryce Łacińskiej do nawet 60%w niektórych regionach Afryki i Azji. Zaangażowanie kobiet jest kluczowe dla sukcesu przywracania ekosystemów.
- Zaangażowanie młodzieży i inwestowanie w przedsiębiorstwa ekologiczne prowadzone przez młodych są kluczowe dla wysiłków na rzecz odnowy ziemi i zrównoważonego użytkowania ziemi.
Tegoroczna kampania Światowego Dnia Środowiska pod hasłem „Nasza ziemia. Nasza przyszłość. Jesteśmy #Re:Generacją” skupia się na odtwarzaniu ekosystemów lądowych oraz budowaniu odporności na suszę i pustynnienie. Susza i pustynnienie zagrażają kluczowym ekosystemom na całej planecie, w tym ekosystemom słodkowodnym i glebie – tkance umożliwiającej istnienie życia na Ziemi.
Przyjrzyjmy się bliżej temu, co sprawia, że ekosystemy lądowe są tak wyjątkowe, a nieraz i budzące zachwyt.
Gleba i woda
- Prawie 60% wszystkich gatunków żyje w glebie, co czyni ją najbardziej zróżnicowanym biologicznie siedliskiem planety.
- Zdrowe gleby przechowują olbrzymie ilości węgla, którego uwolnienie spowodowałoby ogromne przyspieszenie globalnego ocieplenia.
- Nadająca się do użytku woda słodka stanowi zaledwie 0,5% wody na Ziemi. Zmiana klimatu niebezpiecznie wpływa na tę podaż.
- W ciągu ostatnich dwudziestu lat zasoby wody na lądzie – w tym woda w glebie, śnieg i lód – spadały w tempie 1 cm rocznie, co ma poważne konsekwencje dla bezpieczeństwa wodnego i produkcji żywności.
Tereny suche
- Tereny suche – obszary borykające się z dużym niedoborem wody – zajmują 41% powierzchni lądowej Ziemi i 78% pastwisk świata.
- Tereny suche generują 44% światowych plonów, są źródłem paszy dla połowy światowej populacji zwierząt gospodarskich oraz zapewniają byt i źródło utrzymania ponad 2 mld ludzi.
- Wbrew temu, co sugeruje nazwa, tereny suche stanowią ponad 1/4 światowych lasów i 1/3 „hotspotów” różnorodności biologicznej, a także ważne punkty migracji ptaków.
Pustynie
- Pustynie zajmują ponad 1/5 powierzchni Ziemi i występują na każdym kontynencie.
- Sahara to największa gorąca pustynia na świecie. Zajmuje powierzchnię 9,4 mln km2 – mniej więcej tyle, co Kanada.
- Choć ma opinię pozbawionej życia, Sahara jest domem dla 500 gatunków roślin, 70 gatunków ssaków, 100 gatunków gadów, 90 gatunków ptaków i kilku stawonogów, takich jak pająki i skorpiony.
- Wiele pustyń powiększa się z powodu zmiany klimatu, ale niektóre kraje odpierają atak – w tym 22 kraje w Afryce graniczące z Saharą, gdzie inicjatywa Wielkiej Zielonej Ściany ma na celu przywrócenie 100 milionów hektarów ziemi poprzez mozaikę zielonych i produktywnych terenów.
Lasy
- Lasy pokrywają 31% Ziemi, ale nie są równomiernie rozmieszczone – ponad połowa lasów na świecie występuje w tylko pięciu krajach: Brazylii, Kanadzie, Chinach, Rosji i Stanach Zjednoczonych Ameryki.
- Lasy są domem dla ponad połowy gatunków zwierząt, roślin i owadów żyjących na lądzie.
- Obecnie ponad 28 000 gatunków roślin ma zastosowanie lecznicze i wiele z nich występuje w ekosystemach leśnych.
- Mikroorganizmy glebowe odgrywają ważną rolę w produkcji antybiotyków. Na przykład penicylina pochodzi z małego grzyba żyjącego w glebie.
- Największym organizmem na Ziemi jest grzyb występujący w Górach Błękitnych w Stanach Zjednoczonych. Zajmujący około 965 hektarów ziemi grzyb może mieć nawet 8650 lat, co zapewniłoby mu miejsce wśród najstarszych żywych organizmów na świecie.
Wody słodkie
- Jeziora, rzeki i tereny podmokłe gromadzą 20–30% światowego węgla, mimo że zajmują jedynie 5–8% powierzchni lądowej.
- Nil jest powszechnie uważany za najdłuższą drogę wodną świata. Rozpoczyna się w Afryce Wschodniej, przepływa przez 11 różnych krajów i rozciąga się na długości 6695 kilometrów.
- Byt około 1,4 miliarda ludzi na całym świecie – w tym miejsca pracy związane z przemysłem żywności i napojów, energetyką i wodą –zależny jest bezpośrednio od dostępu do świeżej wody.
Pola uprawne
- Co pięć sekund erozji ulega gleba odpowiadająca powierzchni jednego boiska piłkarskiego. Wytworzenie 3 centymetrów wierzchniej warstwy gleby zajmuje natomiast 1000 lat.
- Każdego roku na całym świecie ponad 24 mld ton bezcennej wierzchniej warstwy gleby jest zmywane lub wywiewane z powietrza w wyniku nadmiernej uprawy i nadmiernego wypasu gruntów oraz wycinania drzew i lasów.
- Świat będzie musiał zwiększyć produkcję żywności o 60–70%, aby wyżywić prognozowaną populację wynoszącą 9 miliardów ludzi do 2050 r., mimo że obecna ekspansja rolnictwa w dalszym ciągu zagraża lasom i różnorodności biologicznej.
- Prawie 75% światowych upraw nasiennych i upraw owoców zależy – przynajmniej częściowo – od zapylaczy, takich jak pszczoły. Zapylacze biorą udział w 35% całkowitej światowej produkcji roślinnej, zapylając 87 ze 115 wiodących roślin spożywczych na świecie.
- Pomimo ich znaczenia, liczba zapylaczy poważnie spada, głównie z powodu intensywnych praktyk rolniczych, pestycydów, gatunków inwazyjnych, chorób i zmian klimatycznych.
- Od sektora rolniczego jako źródła utrzymania zależą co najmniej 2 mld ludzi na całym świecie, szczególnie ludność biedna i wiejska.
Miasta
- Miasta zajmują mniej niż 1% powierzchni lądowej Ziemi, ale są domem dla ponad połowy jej mieszkańców.
- Miasta odpowiadają za 75% globalnego zużycia zasobów i energii oraz wytwarzają ponad połowę światowych odpadów i co najmniej 60% emisji gazów cieplarnianych.
- Ponad jedna trzecia największych miast, w tym Barcelona, Bogota, Nowy Jork i Tokio, znaczną część wysokiej jakości wody pitnej pozyskuje z pobliskich lasów chronionych.
- Drzewa na obszarach miejskich mogą ochłodzić powietrze nawet o 5°C, zmniejszając zapotrzebowanie na klimatyzację o 25%. Drzewa miejskie zapewniają wiele korzyści zdrowotnych, takich jak czystsza woda. Oprócz wielu innych korzyści oczyszczają również powietrze i ograniczają powodzie.
